Xã Thái Niên nằm dọc tuyến Sông Hồng theo trục Tây Bắc – Đông Nam, phía đông giáp xã Phong Niên và thị trấn Phong Hải, phía tây giáp Sông Hồng, phía nam giáp thị trấn Phố Lu, phía bắc giáp xã Vạn Hòa thuộc Thành phố Lào Cai, là xã có vị trí quan trọng về giao thông đường sắt và đường thủy của huyện Bảo Thắng nối với Thành phố Lào Cai, huyện Bảo Yên. Diện tích toàn xã là 9.527,69 ha. Địa hình xã Thái Niên chủ yếu là đồi, núi, bám dọc bờ ven Sông Hồng có chiều dài trên 23,5 km là các bãi bồi phù sa thuận tiện cho việc trồng cấy hoa màu phát triển kinh tế sản xuất phục vụ cho đời sống Nhân dân. Về khí hậu thủy văn, xã Thái Niên nằm trong tiểu vùng khí hậu nhiệt đới gió mùa, nóng ẩm. Nhiệt độ trung bình trong năm khoảng 22⁰C. 

Trước năm 1955, Thái Niên thuộc xã Phong Niên huyện Bảo Thắng. Đầu năm 1955 Trung ương Đảng quyết định thành lập khu tự trị Tây Bắc và Việt Bắc, huyện Bảo Thắng của tỉnh Lào Cai thuộc khu tự trị Tây Bắc. Hệ thống tổ chức Đảng cũng được lập theo đơn vị hành chính. Thời điểm này xã Thái Niên có 7 thôn (Làng Giàng, Làng Múc, Thái Niên, Báu, Lạng, My, Đo), có khoảng 105 hộ và 4 dân tộc cùng chung sống (Dáy, Nùng, Dao, Kinh).

Từ năm 1962, xã Thái Niên đón đồng bào miền xuôi lên khai hoang và cư trú theo từng khu vưc: Đồng bào tỉnh Hưng Yên, Phú Thọ khai hoang tại thôn Giàng Ngoài; tỉnh Ninh Bình lên khai hoang tại thôn Múc Ngoài; tỉnh Hải Phòng lên khai hoang ở thôn Hải Niên; tỉnh Nam Định lên khai hoang ở Niên Tiến; tỉnh Sơn Tây (Hà Nội) lên khai hoang ở thôn My. Trải qua quá trình giao lưu, phát triển kinh tế - văn hóa – xã hội, đến trước năm 2019 xã Thái Niên có 2.411 hộ, 9.175 nhân khẩu, 10 dân tộc anh em cùng chung sống ở 21 thôn (Cầu Xum, Làng Giàng, Múc, Thái Niên, Báu, Lạng, Quyết Tâm, Khe Mi, Khe Đền 1, Khe Đền 2, Mom Đào 1, Mom Đào 2, Tràn Xoan, Làng Mới, Hải Niên, Đo Trong, Đo Ngoài, Niên Tiến, Lượt, Tân Thắng, Khe Dùng).

Năm 2019, thực hiện quyết định 312/QĐ-UBND tỉnh Lào Cai về việc sáp nhập địa giới hành chính cấp xã, xã Thái Niên sáp nhập từ 21 thôn thành 16 thôn. Cụ thể: thôn Tràn Xoan và Làng Mới sáp nhập vào thôn Mom Đào 2 lấy tên là Mom Đào; thôn Đo Trong sáp nhập vào thôn Hải Niên lấy tên là thôn Hải Niên; thôn Niên Tiến sáp nhập vào thôn Đo Ngoài lấy tên là thôn Đo Ngoài; thôn Khe My sáp nhập vào thôn Quyết Tâm lấy tên là thôn Quyết Tâm.

Với đặc điểm địa lý chủ yếu là đồi, núi, và các bãi bồi bám dọc bờ ven Sông Hồng; khí hậu nhiệt đới gió mùa, nóng ẩm; cư dân thuần nông gồm nhiều đồng bào các dân tộc cùng nhau sinh sống, xã Thái Niên có điều kiện thuận lợi phát triển các loại cây công nghiệp, lâm nghiệp (cao su, mỡ, quế..), cây lương thực, các loại cây ăn quả như: bưởi, na, rau mầu các loại và phát triển chăn nuôi.